۱۶-مرداد-۱۳۹۳, ۲۰:۵۳:۵۳
مصاحبه با پروفسور فاتح موسس رشته مهندسی رباتیک در ایران
پروفسور فاتح عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شاهرود
معرفی در یک نگاه:
آخرين مدرک تحصيلي: دکتری
گرايش تحصيلي: کنترل (رباتیک)
دانشگاه محل فارغ التحصيلي: دانشگاه ساتهمپتون
رتبه دانشگاهي: استاد تمام
زمينه ها و علايق پژوهشي: کنترل مقاوم و غیر خطی، کنتزل فازی، رباتیک و سیستم‌های هوشمند، مکاترونیک
عضويت در مجامع علمي: سردبیر مجله علمی پژوهشی Journal of Intelligent Automation Systems، عضو قطب علمی سیستم‌های مقاوم و هوشمند، دبیر مجله سیستم‌های هوشمند در مهندسی برق، عضو IEEE،عضو: مرکز عالیه در سیستم‌های هوشمند و قدرت،سردبیر کل : مجله سیستم های اتوماسیون هوشمند،عضو هیئت تحریریه: مجله سیستم‌های هوشمند در مهندسی برق
شما به عنوان مؤسس رشته مهندسی رباتیک در ایران شناخته می‌شوید. دلیل راه اندازی این رشته در ایران چه بود؟
برای داشتن یک صنعت و فناوری جدید و مورد نیاز کشور، لازم است از قبل آن را آموزش دهیم و هر چه بیشتر به آموزش بپردازیم مطمئناً هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی نتایج بهتری می‌توان گرفت. من با تجربیاتی که از قبل در دوره دکترا داشتم و تحقیقاتی را که روی بحث رباتیک انجام داده بودم به این نتیجه رسیدم که باید رشته رباتیک را در ایران تاسیس کنیم تا از ثمراتش در آینده بهرمند شویم. امیدوار بودیم با توجه به توان و پتانسیلی که در ایران هست و نیازهایی که کشورمان دارد بتوانیم به این امر مهم تحقق ببخشیم. سال 1381 در اردیبهشت ماه بود که رشته به تصویب رسید و همان سال رشته در دانشگاه صنعتی شاهرود در مقطع کارشناسی دایر شد.
چرا تا به حال دانشگاههای مادر رشته کارشناسی رباتیک را دایر نکرده‌اند؟
دانشگاههای مادر بیشتر به فکر تاسیس رشته های کارشناسی ارشد و دکترا بودند و توسعه رشتهها را در مقطع کارشناسی، به شهرستان‌ها سپردند. این سیاست عمومی بود و خاص رشته رباتیک نبود؛ چون ما رشته مهندسی رباتیک را در سطح کارشناسی داشتیم، به همین خاطر دانشگاه های مادر به سراغش نیامدند؛ ولی این چیزی از اهمیت رشته رباتیک کم نمی‌کند. در حال حاضر در دنیا خیلی به رشته رباتیک توجه شده و هم در خصوص آموزش و هم توسعه فناوری هر روز شاهد دستاوردهای جدید در دنیا هستیم. البته شاید بشود گفت یکی از دلایل این که رباتیک در دانشگاههای مادر کشور هنوز توسعه پیدا نکرده است، نداشتن هیئت علمی متخصص در این زمینه است؛ زیرا در ایران رشته رباتیک، در مقطع دکترا برای تربیت هیئت علمی نداریم و افرادی که در این رشته جذب دانشگاه‌ها می‌شوند عمدتاً کسانی هستند که تحصیلاتشان را خارج از کشور گذرانده‌اند. شاید با راه اندازی کارشناسی ارشد و دکترا در داخل کشور بتوانیم در آینده شاهد توسعه بیشتر رشته رباتیک در دانشگاه‌ها باشیم.
اهمیت آموزش رباتیک، به ویژه در دانشگاههای مادر را از چه جهت می‌دانید؟
دانشگاههای بسیاری در سطح دنیا در حوزه رباتیک آموزش می‌دهند. بسیاری از دانشگاههای معروف دنیا در موضوعهای مرتبط با رباتیک با عناوین «رباتیک»، «مکاترونیک»، «اتوماسیون»، «کنترل و ابزار دقیق» کار می‌کنند و دانشجویان زیادی در این خصوص مشغول تحصیلند. این رویکرد دنیا به رشته مهندسی رباتیک اهمیت موضوع رباتیک را بیشتر بیان می‌کند. رباتهاحدود 20سال است که در صنعت جا افتادند؛ ولی چیزی که در حال حاضر رباتیک را بیشتر مطرح می‌کند رویکرد جدید به کار گرفتن ربات‌ها در عرصه‌های مختلف است. مثلا امروزه در خصوص ربات های پرستار، خدمتکار، نگهدار سالمند، خلبان، راننده و حتی سرباز صحبت می‌شود. بنابراین سرمایه گذاری استراتژیک در خصوص ربات‌ها تنها به کاربرد ربات‌ها در کاخانه‌ها محدود نمی‌شود. در این صورت باید به رباتیک، به عنوان یک نیاز عمومی نگاه کرد. با توجه به سرمایه گذاری‌هایی که در دنیا در این حوزه شده است، اگر ما دیر شروع به کار کنیم ممکن است در آینده ببینیم در این خصوص جا مانده‌ایم و دیگران خیلی از ما جلوترند و هر چه این فاصله ها بیشتر شود هزینه هایش برای ما بیشتر خواهد شد. امید است در این خصوص برای دانشگاههای ما سازو کار لازم آماده شده و بتوانند رشته مهندسی رباتیک را دایر کنند.
چرا رباتیک به عنوان گرایشی از رشته کامپیوتر در دفترچه کنکور آمده است؟
این سوال را باید مسئولین وزارتخانه، کسانی که دفترچه کنکور را تهیه کردهاند، جواب دهند. به نظر من رشته رباتیک گرایش کامپیوتر نیست. رشته مهندسی رباتیک یک رشته مستقل است و اگر نگاهی غیر از این به رشته رباتیک داشته باشیم جایگاه این رشته به درستی نشناختهایم. همچنین شرایط باید به صورتی باشد که در کارشناسی ارشد رباتیک، اولویت پذیرش با دانشجوی کارشناسی رباتیک باشد. البته رشته کارشناسی ارشد رباتیک با توجه به اینکه یک رشته چند رشته‌ایی است و با بحثهای مختلف الکترونیک، مکانیک، کامپیوتر و کنترل ارتباط دارد باید بتواند هم از رشته مهندسی رباتیک، برق، کامپیوتر و مکانیک دانشجو بگیرد.
به نظر شما دانشجویان رباتیک برای ادامه تحصیل، بهتر است همین رشته را ادامه دهند یا خیر؟
این تصمیم به علاقه خود دانشجویان بستگی دارد. به نظر من رشته مهندسی رباتیک اطلاعات خوبی به دانشجویان برای کار در کارخانه ها می‌دهد. در این رشته دانشجویان با مباحث پایه در مهندسی مکانیک و برق آشنا می‌شوند. این شرایط، موقعیت فارغ‌التحصیلان رباتیک را در دانشگاه و همین طور در صنعت ممتاز می‌کند. زیرا هنگام مواجهه با دستگاه‌های برقی- مکانیکی چنین مهندسی به راحتی از آن سر در می‌آورد. در صورتی که مهندسی‌های سنتی ما که صرفاً از مکانیک یا برق اطلاع دارند در مواجهه با چنین دستگاههایی دارای سوالات زیادی هستند؛ ولی مهندس رباتیک با زمینه‌ای که پیدا کرده است به سراغ حل مسئله و بررسی موضوع می‌رود و می‌تواند نقش موثرتری را در صنعت ایفا کند.
جایگاه رباتیک در ایران چگونه است و آینده آن را چگونه پیش بینی می‌کنید؟
مسابقات رباتیک در سرتاسر ایران از شور و شوق خاصی برخوردارند. بسیاری از افراد مثل دانش آموزان علاقه‌ی خودشان را روی ساخت ربات نشان دادهاند. ما باید از این استقبال بی نظیر استفاده کنیم و بتوانیم صنعت رباتیک را در کشور توسعه دهیم. قبل از هر چیز، باید به آموزش مناسب در موسسات علمی و تحقیقاتی مرتبط و بپردازیم؛ همچنین کارخانه‌ها و دانشگاههای ما توجه لازم را به این حوزه داشته باشند.
برخی معتقدند که گسترش رباتیک موجب افزایش بیکاری می‌شود. نظر شما در این خصوص چیست؟
هر فناوری جدید ترس‌هایی را با خودش به همراه دارد. اما با گذشت زمان،این ترسها از بین می‌رود. مثلاً در گذشته، ترسی بین افراد ساخورده و میانسال در مورد استفاده از موبایل وجود داشت. اما الان با گذشت زمان این ترس از بین رفته و همه از این فناوری بهره می‌برند. این نظر که رباتیک باعث بیکاری می‌شود درست نیست. زیرا وقتی فناوری جدید می‌آید، با خود چند شغل و تخصص جدید هم می‌آورد. اما این کارها با کارهای قدیم متفاوت است. ممکن است با آمدن ربات افرادی از کارهایشان بیکار شوند، اما همین تعداد افراد در بخش‌ها و شغل‌های جدید، مثل طراحی ربات، برنامه نویسی ربات، راه اندازی ربات، تحقیقات رباتیک و آموزش رباتیک مشغول به کار شوند.
حرف آخر؟
تاکید می‌کنم که اگر می‌خواهید در آینده از این پیشرفت علمی و فناوری دنیا در عرصه‌ی رباتیک جا نمانیند، زودتر به فکر بیافتید. الان سال‌هاست که از تاسیس رشته مهندسی رباتیک در ایران می‌گذرد اما در این خصوص ما توسعه‌ی درخور توجه را در سطح کشور نمی‌بینیم. چطور می‌شود ما به فناوری رباتیک در کشور برسیم، قبل از این که به آموزش رباتیک در ایران کامل کرده باشیم؟!
هیچ مسئله‌ای نیست که حل نشود و قله‌ای نیست که فتح نشود. باید امیدوارم باشیم و مصمم گام برداریم.
مصاحبه توسط مهران پیروز
منبع: نشریه دانشجویی هامین
پروفسور فاتح عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شاهرود
معرفی در یک نگاه:
آخرين مدرک تحصيلي: دکتری
گرايش تحصيلي: کنترل (رباتیک)
دانشگاه محل فارغ التحصيلي: دانشگاه ساتهمپتون
رتبه دانشگاهي: استاد تمام
زمينه ها و علايق پژوهشي: کنترل مقاوم و غیر خطی، کنتزل فازی، رباتیک و سیستم‌های هوشمند، مکاترونیک
عضويت در مجامع علمي: سردبیر مجله علمی پژوهشی Journal of Intelligent Automation Systems، عضو قطب علمی سیستم‌های مقاوم و هوشمند، دبیر مجله سیستم‌های هوشمند در مهندسی برق، عضو IEEE،عضو: مرکز عالیه در سیستم‌های هوشمند و قدرت،سردبیر کل : مجله سیستم های اتوماسیون هوشمند،عضو هیئت تحریریه: مجله سیستم‌های هوشمند در مهندسی برق
شما به عنوان مؤسس رشته مهندسی رباتیک در ایران شناخته می‌شوید. دلیل راه اندازی این رشته در ایران چه بود؟
برای داشتن یک صنعت و فناوری جدید و مورد نیاز کشور، لازم است از قبل آن را آموزش دهیم و هر چه بیشتر به آموزش بپردازیم مطمئناً هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی نتایج بهتری می‌توان گرفت. من با تجربیاتی که از قبل در دوره دکترا داشتم و تحقیقاتی را که روی بحث رباتیک انجام داده بودم به این نتیجه رسیدم که باید رشته رباتیک را در ایران تاسیس کنیم تا از ثمراتش در آینده بهرمند شویم. امیدوار بودیم با توجه به توان و پتانسیلی که در ایران هست و نیازهایی که کشورمان دارد بتوانیم به این امر مهم تحقق ببخشیم. سال 1381 در اردیبهشت ماه بود که رشته به تصویب رسید و همان سال رشته در دانشگاه صنعتی شاهرود در مقطع کارشناسی دایر شد.
چرا تا به حال دانشگاههای مادر رشته کارشناسی رباتیک را دایر نکرده‌اند؟
دانشگاههای مادر بیشتر به فکر تاسیس رشته های کارشناسی ارشد و دکترا بودند و توسعه رشتهها را در مقطع کارشناسی، به شهرستان‌ها سپردند. این سیاست عمومی بود و خاص رشته رباتیک نبود؛ چون ما رشته مهندسی رباتیک را در سطح کارشناسی داشتیم، به همین خاطر دانشگاه های مادر به سراغش نیامدند؛ ولی این چیزی از اهمیت رشته رباتیک کم نمی‌کند. در حال حاضر در دنیا خیلی به رشته رباتیک توجه شده و هم در خصوص آموزش و هم توسعه فناوری هر روز شاهد دستاوردهای جدید در دنیا هستیم. البته شاید بشود گفت یکی از دلایل این که رباتیک در دانشگاههای مادر کشور هنوز توسعه پیدا نکرده است، نداشتن هیئت علمی متخصص در این زمینه است؛ زیرا در ایران رشته رباتیک، در مقطع دکترا برای تربیت هیئت علمی نداریم و افرادی که در این رشته جذب دانشگاه‌ها می‌شوند عمدتاً کسانی هستند که تحصیلاتشان را خارج از کشور گذرانده‌اند. شاید با راه اندازی کارشناسی ارشد و دکترا در داخل کشور بتوانیم در آینده شاهد توسعه بیشتر رشته رباتیک در دانشگاه‌ها باشیم.
اهمیت آموزش رباتیک، به ویژه در دانشگاههای مادر را از چه جهت می‌دانید؟
دانشگاههای بسیاری در سطح دنیا در حوزه رباتیک آموزش می‌دهند. بسیاری از دانشگاههای معروف دنیا در موضوعهای مرتبط با رباتیک با عناوین «رباتیک»، «مکاترونیک»، «اتوماسیون»، «کنترل و ابزار دقیق» کار می‌کنند و دانشجویان زیادی در این خصوص مشغول تحصیلند. این رویکرد دنیا به رشته مهندسی رباتیک اهمیت موضوع رباتیک را بیشتر بیان می‌کند. رباتهاحدود 20سال است که در صنعت جا افتادند؛ ولی چیزی که در حال حاضر رباتیک را بیشتر مطرح می‌کند رویکرد جدید به کار گرفتن ربات‌ها در عرصه‌های مختلف است. مثلا امروزه در خصوص ربات های پرستار، خدمتکار، نگهدار سالمند، خلبان، راننده و حتی سرباز صحبت می‌شود. بنابراین سرمایه گذاری استراتژیک در خصوص ربات‌ها تنها به کاربرد ربات‌ها در کاخانه‌ها محدود نمی‌شود. در این صورت باید به رباتیک، به عنوان یک نیاز عمومی نگاه کرد. با توجه به سرمایه گذاری‌هایی که در دنیا در این حوزه شده است، اگر ما دیر شروع به کار کنیم ممکن است در آینده ببینیم در این خصوص جا مانده‌ایم و دیگران خیلی از ما جلوترند و هر چه این فاصله ها بیشتر شود هزینه هایش برای ما بیشتر خواهد شد. امید است در این خصوص برای دانشگاههای ما سازو کار لازم آماده شده و بتوانند رشته مهندسی رباتیک را دایر کنند.
چرا رباتیک به عنوان گرایشی از رشته کامپیوتر در دفترچه کنکور آمده است؟
این سوال را باید مسئولین وزارتخانه، کسانی که دفترچه کنکور را تهیه کردهاند، جواب دهند. به نظر من رشته رباتیک گرایش کامپیوتر نیست. رشته مهندسی رباتیک یک رشته مستقل است و اگر نگاهی غیر از این به رشته رباتیک داشته باشیم جایگاه این رشته به درستی نشناختهایم. همچنین شرایط باید به صورتی باشد که در کارشناسی ارشد رباتیک، اولویت پذیرش با دانشجوی کارشناسی رباتیک باشد. البته رشته کارشناسی ارشد رباتیک با توجه به اینکه یک رشته چند رشته‌ایی است و با بحثهای مختلف الکترونیک، مکانیک، کامپیوتر و کنترل ارتباط دارد باید بتواند هم از رشته مهندسی رباتیک، برق، کامپیوتر و مکانیک دانشجو بگیرد.
به نظر شما دانشجویان رباتیک برای ادامه تحصیل، بهتر است همین رشته را ادامه دهند یا خیر؟
این تصمیم به علاقه خود دانشجویان بستگی دارد. به نظر من رشته مهندسی رباتیک اطلاعات خوبی به دانشجویان برای کار در کارخانه ها می‌دهد. در این رشته دانشجویان با مباحث پایه در مهندسی مکانیک و برق آشنا می‌شوند. این شرایط، موقعیت فارغ‌التحصیلان رباتیک را در دانشگاه و همین طور در صنعت ممتاز می‌کند. زیرا هنگام مواجهه با دستگاه‌های برقی- مکانیکی چنین مهندسی به راحتی از آن سر در می‌آورد. در صورتی که مهندسی‌های سنتی ما که صرفاً از مکانیک یا برق اطلاع دارند در مواجهه با چنین دستگاههایی دارای سوالات زیادی هستند؛ ولی مهندس رباتیک با زمینه‌ای که پیدا کرده است به سراغ حل مسئله و بررسی موضوع می‌رود و می‌تواند نقش موثرتری را در صنعت ایفا کند.
جایگاه رباتیک در ایران چگونه است و آینده آن را چگونه پیش بینی می‌کنید؟
مسابقات رباتیک در سرتاسر ایران از شور و شوق خاصی برخوردارند. بسیاری از افراد مثل دانش آموزان علاقه‌ی خودشان را روی ساخت ربات نشان دادهاند. ما باید از این استقبال بی نظیر استفاده کنیم و بتوانیم صنعت رباتیک را در کشور توسعه دهیم. قبل از هر چیز، باید به آموزش مناسب در موسسات علمی و تحقیقاتی مرتبط و بپردازیم؛ همچنین کارخانه‌ها و دانشگاههای ما توجه لازم را به این حوزه داشته باشند.
برخی معتقدند که گسترش رباتیک موجب افزایش بیکاری می‌شود. نظر شما در این خصوص چیست؟
هر فناوری جدید ترس‌هایی را با خودش به همراه دارد. اما با گذشت زمان،این ترسها از بین می‌رود. مثلاً در گذشته، ترسی بین افراد ساخورده و میانسال در مورد استفاده از موبایل وجود داشت. اما الان با گذشت زمان این ترس از بین رفته و همه از این فناوری بهره می‌برند. این نظر که رباتیک باعث بیکاری می‌شود درست نیست. زیرا وقتی فناوری جدید می‌آید، با خود چند شغل و تخصص جدید هم می‌آورد. اما این کارها با کارهای قدیم متفاوت است. ممکن است با آمدن ربات افرادی از کارهایشان بیکار شوند، اما همین تعداد افراد در بخش‌ها و شغل‌های جدید، مثل طراحی ربات، برنامه نویسی ربات، راه اندازی ربات، تحقیقات رباتیک و آموزش رباتیک مشغول به کار شوند.
حرف آخر؟
تاکید می‌کنم که اگر می‌خواهید در آینده از این پیشرفت علمی و فناوری دنیا در عرصه‌ی رباتیک جا نمانیند، زودتر به فکر بیافتید. الان سال‌هاست که از تاسیس رشته مهندسی رباتیک در ایران می‌گذرد اما در این خصوص ما توسعه‌ی درخور توجه را در سطح کشور نمی‌بینیم. چطور می‌شود ما به فناوری رباتیک در کشور برسیم، قبل از این که به آموزش رباتیک در ایران کامل کرده باشیم؟!
هیچ مسئله‌ای نیست که حل نشود و قله‌ای نیست که فتح نشود. باید امیدوارم باشیم و مصمم گام برداریم.
مصاحبه توسط مهران پیروز
منبع: نشریه دانشجویی هامین