گرد و غبار دشمن اصلی قطعات کامپیوتری

[Darg]

فکر می کنید بزرگترین دشمن قطعات کامپیوتری چی هست؟
ممکنه بگید گرما.

درسته گرمای زیاد و خارج از کنترل و یا نشت گرما بر روی بخش یا قطعات خاص درون کیس می تونه یکی از بزرگترین خطرات برای کاهش عمر یک کامپیوتر باشه, اما مهمترین نیست!
مهمترین دشمن قطعات کامپیوتر به عقیده بنده, گرد و غبار هست.
اینجا می خواهم براتون بررسی کنم که گرد و غبار چطور می تونه باعث کاهش عمر قطعات کامپیوتر بشه.

اما گرد و غبار مورد بحث ما چی هست:
- گرد و خاک معلق در هوا (بسیار ریز)
- گرد و غبار تولیدی از صنایع (مثل گرد چوب یا فلزات- اندازه متوسط)
- کرک حاصل از لباس, فرش یا ... (اندازه درشت)
- مو و پرز های بدن انسان یا حیوانات (بسیار درشت اما سبک)

عموم مردم فکر می کنند گرد و غبار با ایجاد گرما است که به کامپیوتر صدمه می زنه. اما بنده طی تحقیقاتی متوجه حقایقی جالب و در عین حال باور نکردی شدم, که نشون می ده گرد و غبار به جزء ایجاد گرما از حداقل پنج راه دیگه هم به قطعات رایانه ای ما صدمه جدی در عملکرد و یا صدمات مالی وارد می کنه (تعویض قطعات یا تمام سیستم!).

1-ایجاد گرما
گرد و غبار (Dust) با نشست کردن بر روی قطعات کامپیوتری مانع تماس جریان هوا و قطعه مورد نظر می شه. به این ترتیب قطعه قربانی نمی تونه عملکرد بهینه و 100 درصدی داشته باشه. در چنین مواقعی وقتی شما فشار بیش از حد تحمل اون قطعه (در زمانی که غبار آلوده) بهش وارد کنید, خوب چی می شه؟

2-متوقف شدن اجزاء مکانیکی
گرد و غبار با تجمع بر روی اجزاء مکانیکی بعضی از قطعات می تونه باعث اختلال در عملکردشون بشه. نمونه این قطعات درایو های نوری یا فلاپی درایو هست.
و شاید تعجب کنید که هارد هم به همین دلیل البته با بازه زمانی بسیار بسیار بیشتر, می تونه بر اثر گرد و غبار تولید داخل هارد یا ورودی از خارج هارد (که این یکی نادر هست) ,دچار مشکلات جدی تری بشه.
و فن ها. گرد و غبار با تجمع و ازدیاد برروی اجزاء محوری فن می تونه باعث عملکرد نامناسب فن بشه. البته در این مورد می شه با کمی روغن کاری مشکل رو خوب حل کرد.

3- عاملی به نام سنگینی فن!
یکی دیگه از موارد عجیب ولی در عین حال ثابت شده, نشست گرد و غبار بر روی پره های فن و سنگین کردن قطعه چرخشی در فن هست و به دنبال اون خارج کردن قطعه چرخی از محور معین شده اون . گرد و غبار هیچ وقت به طور یک نواخت بر روی همه جای یک شیء نشست نمی کنه.
این خروج از محور چرخش حتی به اندازه یک هزارم درجه می تونه در عملکرد فن تاثیر منفی زیادی داشته باشه.
هر چه میزان خروج از محور چرخش بیشتر باشه صدای تولیدی فن هم بیشتر می شه و در عمل به جای اینکه انرژی ورودی به فن صرف پمپ هوای خنک بشه, صرف تولید صدای نویز میشه.

در فن های پیچیده امروزی که دارای سرعت متناوب در زمان کار هستند, این مسئله انحراف از محور چرخشی خیلی مهم تر هست. چرا که با تغییر دور فن (حتی در دور های پایین) نوسانات زیادی در چرخش و تغییر محور ایجاد می شه و راندمان عملکرد فن به مقدار قابل توجهی پایین میاد و در عین حال عمر مفید فن در صورت تداوم این وضعیت به شکل تصاعدی کم می شه.

گرد و غبار یکی از عواملی که می تونه باعث این تغییر محور چرخش بشه. اما مورد دیگه عامل انسانی است که این عامل هم به طور غیر مستقیم با گرد و غبار روی فن ارتباط داره:
وقتی یک فرد برای غبار روبی پره های یک فن اقدام می کنه و با ایجاد فشار زیاد بر روی یک پره می تونه باعث تغییر محور قطعه چرخشی بشه و باید گفت اون فن دیگه معیوب شده!

برای جلوگیری از این حالت گرد و غبار فن ها رو با گوش پاک کن تمیز کنید و نه هیچ وسیله دیگه ای! و سعی کنید فشار خیلی کمی روی پره ها بدید.

4-خفه کردن فن به اصطلاح خودمان
اگر مقدار گرد و غباری که روی یک قطعه نشست کرده به حدی برسد که فن خنک کننده اون قطعه نتونه هوا رو به سمت قطعه پمپ کنه باید گفت فن خفه کرده!

5-مدار کوتاه
مدار کوتاه یکی دیگه از اون عواملی هست که گرد و غبار به وجود میاره. خود من وقتی این رو متوجه شدم داشتم از تعجب شاخ در میاوردم! به ادامه توجه کنید
شاید بدونید که گرد و غبار بیشتر ذرات باردار معلق در هوا هستند. وقتی گرد و غبار بر روی مدارهای چاپی و یا بخش های اتصال دهنده قطعات الکترونیکی و مدار چاپی نشست می کنند, می تونه باعث ایجاد مدار کوتاه و نشت خفیف جریان بشه.
در اینجا هم ممکنه فکر کنید این نشت مگه چقدر هست که می تونه باعث صدمه دیدن بشه!

حتی مقدار ناچیز نشت هم مثلا برای یک پردازنده ای که با ولتاژ 1.2 ولت کار می کنه می تونه مشکل ساز بشه. البته مشکلات ایجاد شده از نشت جریان ناشی از نشست گرد و غبار یک باره خودش رو نشون نمی ده.
با توجه به اینکه نشت جریان در این بحث به طور دائمی وجود خواهد داشت اما مثلا نوسانان برق خروجی از پاور دائمی نیست و می تونه لحظه ای بیاد و دیگه نباشه. وجود دائمی و به مدت طولانی اون نشت جریان در نهایت قطعه قربانی رو به جایی می رسونه که به قطعات الکترونیکی موجود روی آن صدمه وارد می شه و اون قطعه معیوب می شه.

به عنوان نمونه اگر فکس مودم شما بعد از مدتی از سرعت خوبی برخوردار نیست, چه بسا مشکل نشست گرد و غبار روی او هست. در اینجا فکس مودم رو مثال زدم چون فکس مودم قطعه ای نیست که زیاد گرم بشه یا اینکه گرما بتونه در عملکردش خیلی اختلال ایجاد کنه. شما می تونید با غبار روبی قطعات باعث بهبود کاراییشون بشید.

6-عامل تمیز کاری یا خراب کاری!
خوب رسیدیم به خودمون!
یکی از مهمترین عوامل همین خراب کاری هست که می تونه به قطعات شما صدمه بزنه. فرض کنید در کیس خودتون رو بعد از شش ماه باز می کنید و بعد می بینید ای دل غافل! و میافتید به جون سیستم تا غبار روبیش کنید. در اینجا احتمال اسیب دیدن سیستم شما بالا می ره. تمیز کردن یک کامپیوتر ریسک بالایی داره چون اکثرا نمی دونند چطور تمیز کاری کنند.

من معتقدم صدمات نشست گرد و غبار خیلی کمتر از وقتی است که یک فرد ناشی بخواد کامپیوتر رو غبار روبی کنه!


پیشگیری

بهترین راه برای اینکه کامپیوتر شما از شر گرد و غبار د امان باشه اینه که اصلا اجازه ندید گرد غبار وارد کیس (یا کی برد یا مانی تور و...) بشه. چند راه برای پیشگیری این موضوع پیشنهاد می کنم.

1-در کیس را همیشه بسته نگه دارید.
مقدار ورود گرد و غبار (و آشغال های درشت تر) به درون کیس وقتی درب دو یا یکی از طرفین کیس باز است تا ده برابر بیشتر می شود. اگر نگران گرمای بیش از حد درون کیس هستید باید از فن های اضافه در جلو و پشت کیس استفاده کنید.

2-کیس کامپیوتر را روی زمین قرار ندهید.
ورود مو و خاک به درون کیس وقتی روی زمین قرار دارد بسیار بیشتر است. کیس را روی یک چهار پایه مخصوص قرار دهید یا روی میز و یا هر وسیله دیگه ای که از سطح زمین فاصله حداقل 30 سانتی متری داشته باشد.

3-استفاده از کاور در مکان های پر رفت و آمد
اگر سیستم شما درون یک محل پر رفت و آمد مثل اداره قرار دارد بهتر است در زمان بی کاری روی کیس, مانی تور, پرینتر و صفحه کلید را با کاور مخصوصشان بپوشانید.

4-ورود حیوانات خانگی به درون اتاق کامپیوتر ممنوع (البته ورود حیوانات غیر خانگی مثل زرافه ایرادی ندارد)

5-بهداشت را رعایت کنید!
همیشه محیط زندگی خود را تمیز و مرتب کنید. اگر به خودتان رحم نمی کنید به کامپیوترتان رحم کنید. با این کار حجم کمتری از آلودگی وارد کیس می شود چون کیس در محیط تمیزی قرار دارد.

6-به دکتر مراجعه کنید!
باور کنید جدی می گم!
اغلب این اشتباه را می کنند. مردم فکر می کنند بیشتر گرد و غبار موجود در محل زندگیشان از در و پنجره وارد خانه می شود. اما اینطور نیست.
می دونید بیشتر از 80 درصد گرد و غبار محل زندگیتون توسط خودتون تولید می شه!
گرد و غبار درون منزل بیشتر حاصل از ریزش پوست بدن شماست. سلول های پوست بدن انسان به طور طبیعی بعد از مرگ ریزش می کنند تا سلول های جوان تر و شاداب تر جای آنها را بگیرند. پوست ریزش کرده توسط نوعی کرم میکروسکوپی خاص که به طور معمول در همه خانه ها و مکان ها وجود دارد, تجزیه می شود. حاصل این تجزیه تولید فضولات آن کرم است که به نام گرد و غبار می شناسیم.

اما اگر منزل شما (کامپیوتر شما) بیش از حد معمول گرد و غبار گیر است, یک علت آن می تواند این باشد, که شما یا یکی از افراد خانواده تان مبتلا به بیماری پوستی باشید. بعضی از بیماری های پوستی می توانند ریزش پوست را تا 50 برابر حد معمول افزایش دهند. پس اگر به یک دکتر پوست مراجعه کنید و موضوع را با وی در میان بگذارید, این مسئله می تواند تا مقدار قابل توجهی از گرد و غبار درون کامپیوترتان را کاهش دهد!
(آخر من نفهمیدم این بحث پزشکی بود یا رایانه ای!)

در ادامه پیشگیری روش ها و ابزار هایی برای جلوگیری از ورود گرد و غبار به کامپیوتر معرفی می شود...

[Mr.pRoGraMmer]

سلام
دوست عزیز حرف شما درسته و من قبول دارم اخه یادمه چند سال پیش دانشمندان گفته بود مانیتور را هر روز تمیز کنید چون گرد و غبار روی مانیتور بسیار مضر هست.
من واسه تمیز کردن کیسم که همیشه در کیسم بازه بهترین راه را انتخاب میکنم :-دی
تمامی فن ها را قطع میکنم یعنی هیچ ارتباطی با مادربرد نداشته باشن یه جارو برقی هم هست میدونید که تمام جارو برقیها یه خروجی هوا دارن که خیلی پر فشار هست من یه لوله به خروجی جارو برقی نصب میکنم و بعد خروجی هوای جارو برقی را میدم تو کیس
وقتی نگاه مادبرده میکنی حال میکنی

[Darg]

سلام

من واسه تمیز کردن کیسم که همیشه در کیسم بازه بهترین راه را انتخاب میکنم

آره گفتم
برای افراد مبتدی مشکل ساز می شه اما شما که حرفه ای هستی حتما حواست بیشتر هست

... یه جارو برقی...

ولی بهت توصیه می کنم به هیچ وجه از جاروبرقی استفاده نکنی!
جارو برقی یکی از پرخطر ترین وسایل هست, به دلیل اینکه الکتریسیته ساکن زیادی داره. اگر گوشه ای از بخش فلزی (یا پلاستیکی) جاروبرقی به مدار چاپی یا یک پایه یا ... برخورد کنه می تونه علاوه بر چیپ ها و سی پی یو به بعضی از قطعات روی برد ها هم صدمه بزنه!

کار یه دفعه می شه. ولی اگر یه بار این طوری شد و دیدی سیستمت دیگه روشن نمی شه بیا اینجا بگو (البته از کافی نت ) تا ما درس عبرت بگیریم آخه منم یه وقت هایی از این کار ها می کنم

[Rink8]

با جارو برقی میشه کلی باهاش حال کرد

[Mr.pRoGraMmer]

سلام
مثلا با جارو برقی میشه چه حالی کرد؟ :-دی
Darg دوست عزیز البته من تو مغازه دیدیم یه دستگاه مخصوص واسه اینکارها بود اونم خروجی هوا داشت و مخصوص تمیز کردن قطعات بود.
البته من حواسم هست وقتی که خواستم سیستم اسمبل کنم حتا یک بار دستم به قطعات نخورد حالا فردا یه عکس میگیرم و نشون میدم قبل از جارو بروقی و بعد از جارو برقی :-دی

[Darg]

در ادامه بحث پیشگیری توصیه اول ولی گران قیمت استفاده از سیستم های خنک کننده آبی است. اما اگر مثل من بودجتون نمی رسه مجبورید از فن های اضافی برای جریان هوای بهتر استفاده کنید, چند نکته و توصیه مهم وجود داره.

اول اینکه توجه داشته باشید:

...درون سیستم گرم می شود به دنبال آن:
ایجاد جریان هوای بیشتر با اضافه کردن فن های اضافه و به دنبال آن:
ورود بیشتر هوا به درون کیس و به دنبال آن:
ورود گرد و غبار بیشتر به درون کیس! و طبیعتا نشست بیشتر گرد و غبار روی قطعات و به دنبال آن:
گرم شدن بیشتر و مجدد قطعات غبار آلود و به دنبال آن:
بیشتر شدن صدای تولیدی کامپیوتر به خاطر اینکه هم فن اضافه کردید و حالا فن ها هم غبار آلودند

یک فرمولی هست:
Fan + Dust = Noise
فن + گرد و غبار = نویز

پس می بینید اضافه کردن فن فقط نمی تونه چاره ساز گرمای سیستم شما باشه, بلکه در بعضی مواقع نتیجه عکس هم به دنبال داره.
چه باید کرد؟
جواب این سوال این هست: که برای همه فن هایی که هوا رو به داخل کیس می دمند از فیلتر فن استفاده شود.

این وسیله فیلتر فن نام داره اما متاسفانه در هیچ کجای بازار ایران نمی تونید پیداش کنید! (من که گشتم نبود اگر شما پیدا کردید به ما هم خبر بدید)
به هر حال شما با استفاده از هر وسیله فیلتر مانندی می تونید مانع ورود غبار به داخل کیس بشید.
وقتی در این باره با یکی از دوستام مشورت می کردم و از اینکه فیلتر فن درون ایران نیست شکایت می کردم حرف عجیب در عین حال جالبی زد که تست کردم!
اگر فیلتر فن گیرتون نیومد از ماسک جراحی استفاده کنید (از این ها که برای آلودگی هوا هم می بندند)!
اندازشون هم طوری هست که به راحتی یه فن 8 اینچی رو پوشش می ده.
البته توی یکی از وبلاگ ها هم خوندم این مطلب رو (که فارسی نبود) و تاکید کرده بود اونجا که ماسک جراحی نمی تونه جلوی ذرات بسیار ریز رو بگیره.

خوب حالا که بحث به اینجا رسید می خوام بهترین شکل بستن فن های اضافه به کیس رو برای بهترین حالت خنک کنندگی و بهترین حالت عدم ورود گرد و غبار, رو بحث کنیم.

در شکل بالا می بینید که تنها فنی که در اون کیس به کار رفته فن پاور هست. در این شکل شاهد هستید که گرد و غبار از:
1- جلوی کیس (یا کناره های کیس)
2- درگاه فلاپی درایو
3- درگاه درایو های نوری
وارد کیس می شه . در تصویر به درجه رنگ پیکان ها توجه کنید. رنگ پرنگ تر نشانه وجود گرد و غبار بیشتر هست نه گرما.
همون طور که مشاهده می کنید در این روش گرد و غبار زیاد وارد کیس می شه اما فن پاور نمی تونه همه غبار ورودی رو به خارج هدایت کنه. این یعنی نشست گرد و غبار.

در تصویر بالا یک فن اضافه به پشت کیس برای خروج هوا بسته شده. در این روش می بینید به دلیل جریان هوای بیشتر مقدار غبار ورودی هم بیشتر شده. اما هیچکدوم از فن های پاور یا فن اضافه قادر نیست همه غبار ورودی رو از کیس خارج کنه.

در تصویر بالا یک فن اضافه به جلوی کیس برای دمیدن هوا و یک فن اضافه به پشت کیس برای خروج هوا بسته شده که تصویر گویا هست.

در تصویر بالا فنی که به جلوی کیس بسته شده هوا را از کیس خارج می کند.

در اینجا فنی به جلوی کیس بسته شده که دارای فیلتر فن می باشد. و می بینید هوای ورودی فاقد گرد و غبار است. اما چه می شود کرد چون گرد و غبار باز هم به کیس وارد می شد از ورودی های دیگر.


در تمام روش های بالا به هر حال مقداری گرد و غبار به کیس وارد می شود و کاریش هم نمی شود کرد. اما برای اینکه به هیچ وجه اجازه ندهیم گرد و غبار وارد کیس شود, باید کاری کرد که هوا از هیچ منفذی وارد کیس نشود در عین حال هوای خنکی که وارد کیس می شود از فیلتر فن عبور کند. به تصویر زیر توجه کنید.

تصویر بالا یک روش ابتکاری را نشان می دهد. در این روش از یک فن قوی با عمق زیاد در جلوی کیس استفاده شده.
جلوی بیشتر کیس ها جا برای یک فن اضافه را دارد. و چون هیچ قطعه مهمی به این منطقه نزدیک نیست بهترین محل برای هدایت هوا به داخل کیس است.
لطف فن های قوی با عمق زیاد, بزرگ بودن پره های آن است پس حجم هوای بسیار بیشتری را به داخل کیس می دمد. همه این حجم قبلا از فیلتر فن عبور می کند در نتیجه هیچ غباری از راه فن وارد کیس نمی شود.

در این روش به دلیل اینکه مقدار حجم هوای ورودی به وسیله آن فن بیشتر از حجم هوایی است که از کیس خارج می شود (سکون) پس هیچ هوای اضافی از هیچ یک از منافذ موجود در بدنه کیس یا فلاپی درایو و درایو های نوری, وارد کیس نمی شد.
فن نام برده در این روش می تواند 100 فوت مکعب هوا را در یک دقیقه به داخل کیس پمپ کند. حال مقایسه کنید با فن های معمولی که قدرت 20 فوت مکعب در دقیقه و فن سی پی یو که قدرت 50 فوت مکعب در دقیقه را دارند.

بله این بهترین راه برای جلوگیری از ورود گرد و غبار به داخل کیس است (البته فقط زمانی که کیس روشنه و بعد از خاموش کردن باید کاورش رو بکشید). در تصویر زیر ابزار های مورد نیاز برای بستن یک همچین فنی را ملاحظه می کنید.

این هم نقشه اش.

لوازم جانبی دیگر
برای کنترل ورود هوای غبار آلود به کیس ابزار های جالب دیگری وجود دارد که خوشبختانه هیچ کدام درون ایران وجود ندارد. پس فقط محض اطلاعتان می گم:

کیف مخصوص DirtBag یا کیسه کامپیوتر
این کیف از نوعی ماده فیلتر کننده هوا ساخته شده و کیس کاملا داخل آن جای می گیرد. نگران جریان هوا نباشید چون هوا به درون کیس جاری است اما گرد و غبار اجازه عبور از این پوشش را ندارد.

Dirtbags خیلی گران است (حدود 18 تا 25 دلار آمریکا) و اگر کامپیوتر خود را در صنعت چوب و یا ساخت و ساز استفاده می کنید، می توانید از آن پول زیادی را صرفه جویی کنید در هزینه های نگهداری.
برای مانی تور یا ابزار هایی مثل صفحه کلید یا پرینتر هم می توانید سفارش دهید.

برای اطلاعات بیشتر یا سفارش به آدرس www.dirtbag.biz مراجعه کنید.

[t3r!p3000]

به هر حال شما با استفاده از هر وسیله فیلتر مانندی می تونید مانع ورود غبار به داخل کیس بشید.

من لايه چسب كه تو يقه ها استفاده مي شه گذاشتم !
يه جاروبرقي ماشين داشتيم كه فيلترش از اينها بود و اونجا ياد گرفتم !!!

[Mr.pRoGraMmer]

سلام
دوست عزیز اینقدر فن هم نویز بیخود تو سیستم راه میندازه

[Darg]

یکی اینکه بیشتر فن ها 12 اینچی هستند که نویزشون خیلی کمتره
بعد کیس من ضد صداست و صدای فن های داخل اصلا بیرون شنیده نمی شه. مثلا وقتی برم پشت کیس بیشتر صدای داخلش از فن پشت کیس بیرون می ره!

[Payman62]

سلام.
هنگام باد دادن با جاروبرقی باید دقت کنید لوله جاروبرقی رو با فشار زیاد روی فن نگیرید. اگه فن در جهت مخالف با سرعت زیاد بچرخه یه صدای خاصی میده ( یه چیزی تو این مایه ها ---> وووووووووووووووووووو ) که باعث میشه فن از مدار و محور خودش خارج شه و بعدا دیگه به خوبی سابق کار نخواهد کرد.

[Mr.pRoGraMmer]

سلام
من که وقتی جارو برقی میگیرم رو فن ها یه نظریه دارم که وقتی فن بچرخه برق تولید میکنه خودم امتحان کردم دیدیم روی موتورها (المیچر) اره درسته اما رو فن های کامپیوتر شک دارم ولی خلاصه من که فن ها را قطع میکنم مخصوصا فن سی پی بود که ارتباط مستقیم به مادربرد داره , اخه اگر فن ها با چرخش برق تولید کنند که به سیستم ضربه وارد میشه اما نمیتونم اطلاعات غلط بدم که فن ها با چرخش تولید برق میکنند یا نه؟